کد مطلب:45271 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:27

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

حكومت سلطنتي چه نوع حكومتي است و نگرش قرآن نسبت به اين نوع از حكومتها چيست؟

حكومت پادشاهي، يك نوع حكومت فردي است كه فردي، مبداء و منشاء قدرت و تصميم گيري و اجرا ميگردد، نه تنها او واجد چنين مقامي است، بلكه وارث او نيز حائز چنين مقامي ميباشد، بدين طريق اراده ملت و نيروي عمومي به دست يك فرد مي افتد و هرچه هست همان يك فرد انجام ميدهد و هيچ قوهاي نميتواند با او مخالفت كند. اين نوع از زمامداران، همان متكبران تفوق طلب هستند، كه از نظر اسلام مطرود و مردود ميباشند.
از آنجا كه در حكومت سلطنتي تمام قدرت در اختيار يك شخص قرار ميگيرد و اگر تصاحب كننده قدرت عمومي از علم و عدالت و تقوا و ايمان قوي بهره كافي نداشته باشد، قهراً اين قدرت او را به خودكامگي و طغيان ميكشد و طبيعتاً رژيم به سوي فساد و استبداد كشيده ميشود و اراده و نظر يك فرد به زور بر مردم تحميل ميگردد و در نتيجه افراد با شخصيت و عزيزان خلق، ذليل و خوار ميشوند، در طول تاريخ، رژيم سلطنتي پيوسته با تفوق طلبي، آدم كشي، و غارت اموال مردم و مفاسد فراوان ديگر همراه بوده است؛ و قرآن به اين حقيقت كه (مضمون گفتار بلقيس است) اشاره ميكند و ميفرمايد:
« قالت اِنَّ المُلوك اِذا دَخلوا قَريه افسدوها و جَعلوا اَعِزه اَهلها اَذله و كذالك يفعلون ».
] گفت پادشاهان وقتي وارد مملكتي ميشوند آن را به زور تباه ميكنند و عزيزترين اشخاص مملكت را ذليلترين افراد ميگردانند[. نمل/34.
قرآن در اين آيه از قول (بلقيس) ملكه سبأ، به يكي از روشهاي پادشاهان اشاره ميكند و اگر در طول تاريخ روش پادشاهان اين چنين نبود قرآن گفتار بلقيس را تلقي به قبول نميكرد و با سكوت خود بر آن صحه نميگذاشت.
استاد سيد قطب در تفسير (في ظلال القرآن) پيرامون اين آيه ميگويد:
« «ملكه سبأ» ميدانست كه طبيعت ملوك و پادشاهان اين است كه هرگاه داخل كشوري شوند، در انجا فساد برپا ميكنند و خون مردم را ميريزند و احترام مردم را از بين ميبرند و گروهي را كه به دفاع مشغول بودند و در رأس آنها رؤسا و بزرگان را نابود ميكنند و عزيزانشان را ذليل و خوار مينمايند و به آنها بيش از ديگران لطمه وارد ميسازند و اين بدانجهت است كه آنان عنصر مقاومت بودند، آري چنين است عادت پادشاهان وقتي كه شهري را فتح كنند». (في ظلال القرآن/19/146).
قرآن وقتي سرگذشت پادشاهان را كه در زمين سلطنت كردهاند، بيان ميكند از حرص و طمع آنان سخن ميگويد كه به حد و حدودي قائل نبودند، تا آنجا كه از غصب و غارت اموال ضعيفان و بيچارگان نيز مضايقه نميكردند.
قرآن از پادشاهي سخن ميگويد كه حرص و طمع آن به حدي بود كه حتي نميتوانست، از غصب كشتي كوچك عدهاي از فقيران، خودداري نمايد، در صورتي كه آن بيچارگان با آن كشتي امرار معاش ميكردند چنانكه ميفرمايد:
«اما السفينه فكانت لمساكين يعملون في البحر فاردت ان اعيبها و كان وراء هم ملك يأخذ كل سفينه غصبا»
] اما كشتي (كه سوراخ كردم) مال بينواياني بود كه با آن در دريا كار ميكردند، خواستم آن را عيب دار كنم، زيرا سر راه آن پادشاهي بود، كه آنچه كشتي بي عيب ميديد، به ناحق ميگرفت [. كهف/79.
فرعون يكي از پادشاهان مصر است كه خود را بر مردم تحميل كرده و بر گردن مردم سوار شده بود و در طمع و حرص به پايهأي رسيده بود كه خود را مالك سرزمين مصر و آن را با آنچه كه در آنجا بود از آن خود ميدانست، قرآن مجيد از زبان او نقل ميكند كه:
«ونادي فرعون في قومه قال يا قوم اَلَيس لي مُلكَ مِصر و هذه الأنهار تَجري مِن تحتي اَفَلا تُبصرون»
] فرعون به كسان خود بانك زد و گفت: أي قوم من! آيا مرا پادشاهي سرزمين مصر نيست؟ و چنين نهرها از زير كاخ من روان نيست؟ آيا شما نميبينيد؟[. زخرف/51.
ازآنجا كه نظام سلطنتي به تدبير فرد بستگي دارد و هيچ ضابطه الهي و ديني دركار او وجود ندارد، كه جلو خودكامگي و طغيان و سركشي او را بگيرد، ممكن نيست ملازم با طمع و آز در اموال ديگران نباشد.
وقتي طبيعت و عادت پادشاهان اين چنين باشد، آيا عقل ـ قطع نظر از شرع ـ اجازه ميدهد، سرنوشت مردم، ناموس، مال، جان و قدرت عمومي ملت به آنان سپرده شود؟
رژيم پادشاهي يك نظام فردي است و اراده يك فرد بر اراده ملت غلبه دارد و غالباً شخص شاه از روي لياقت و كارداني و ضوابط انساني به مقام سلطنت نميرسد، بلكه خود را به زور بر مردم تحميل كرده و ميكند، طبيعي است يك چنين فرد به تفوق طلبي، طغيان و خودكامگي كشيده ميشود و اين معني را حالات پادشاهان جهان در گذشته و حال ثابت ميكند.

---

مباني حكومت اسلامي
آية الله جعفر سبحاني